Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ

Ενημερωτική δράση στο 28^ο Παζάρι Βιβλίου και αποτίμηση της εφετινής διοργάνωσης

                                                                                             του Σταμάτη Μαμούτου

Το Παζάρι του βιβλίου είναι εδώ και πολλά έτη η αγαπημένη χειμωνιάτικη εκδήλωση όσων βιβλιόφιλων συχνάζουμε στο κέντρο των Αθηνών. Κάθε χρονιά, με το τέλος των χριστουγεννιάτικων εορτασμών, η μελαγχολία που με κυριεύει βρίσκει το αντίδοτό της στην προσμονή της έναρξης του Παζαριού. Το Παζάρι του Βιβλίου επιδρά, τρόπον τινά, ως ένα τελετουργικό μετάβασης από την περίοδο της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων σε εκείνη της Αποκριάς. Από την λατρευτική χριστουγεννιάτικη μαγεία το Παζάρι συνιστά μια εθιμοτυπική γέφυρα προς το αρχαιοπρεπές αποκριάτικο έθιμο. Κι από εκεί οι μέρες μας τραβούν για την 25^η Μαρτίου και την έλευση της άνοιξης. Τα έθιμα και οι σταθερές πολιτιστικές εκδηλώσεις τροχοδρομούν το πηδάλιο της ζωής. Και πάλι απ’ την αρχή, κάθε χρόνο, ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Μέχρι το τέλος.

Έτσι, όταν πλησιάζουν τα μισά του Γενάρη, αρχίζω να ψάχνω στο διαδίκτυο νέα για  την διοργάνωση του παζαριού. Ενημερώνομαι για την έναρξη και η καρδιά μου γεμίζει προσμονή. Ένα βασίλειο παλαιότητας και κρυμμένης σοφίας περιμένει να το εξερευνήσω. Μια θάλασσα από βιβλία απαιτούν δύο και τρεις τουλάχιστον επισκέψεις, προκειμένου να εντυπωθούν στο νου του επισκέπτη και αυτός να επιλέξει όσα θέλει να αγοράσει.

Ασφαλώς, όσο τα χρόνια περνούν, τα παλαιότερα στοκ εξαντλούνται. Δύσκολα βρίσκει κανείς, πλέον, στο Παζάρι αρκετά βιβλία που είχαν κυκλοφορήσει πριν τα 1998-99. Αυτό σημαίνει ότι επηρεάζεται άμεσα και ο μέσος όρος των τιμών. Τα νεότερα βιβλία κοστίζουν περισσότερο. Ιδίως, σε εποχές πληθωριστικού ιμπεριαλισμού, όπως οι μνημονιακές που βιώνουμε, κατά τις οποίες οι τιμές αυξάνονται ακόμη και χωρίς να υπάρχει κανένας λόγος. Έτσι, για να είναι ακόλουθες με την νεοφιλελεύθερη μόδα. Εκεί που κάποτε ο μέσος όρος των τιμών ήταν γύρω στα δύο με τρία ευρώ τα τελευταία χρόνια τείνουν να ξεπεράσουν τα πέντε.

Στο Παζάρι του Βιβλίου πάντοτε πωλούνται ενδιαφέροντα βιβλία και περιοδικά για κάθε αναγνωστικό γούστο, μολονότι η εξάντληση των παλιών στοκ στερεί αγοραστικές επιλογές που ήταν δυνατές σε προηγούμενες διοργανώσεις. Για τους αναγνώστες της λογοτεχνίας του φανταστικού οι δυνατότητες επιλογής φέτος ήταν μάλλον μειωμένες. Παλιοί ιστορικοί τίτλοι λογοτεχνών όπως οι Μούρκοκ,  Χάουαρντ,  Μάχεν και Λάβκραφτ έχουν αποσυρθεί από τα ράφια του παζαριού. 

Εμφανίστηκαν, όμως, άλλοι. Όπως, για παράδειγμα, νεότερες εκδόσεις με νουβέλες του Πόε, ποιοτικά φροντισμένες συλλογές κειμένων του Χόφμαν και βιβλία του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ. Το ότι εμφανίστηκε στο Παζάρι στην τιμή των έξι ευρώ η συλλογή διηγημάτων Ο Βραζιλιάνικος Αγριόγατος των εκδόσεων Gutenberg, μια πολύ πρόσφατη και εξαιρετικά φροντισμένη έκδοση, ήταν ανέλπιστο δώρο για κάθε σοβαρό αναγνώστη του αγαπημένου μας λογοτεχνικού πεδίου.  

Περιοδικά και κόμικς που παλαιότερα έβρισκα στο παζάρι πλέον έχουν εξαντληθεί. Αλλά αντικαθίστανται από περιοδικά των εκδόσεων Μικρός Ήρως του Λεωκράτη Ανεμοδουρά. Ο Κόρτο Μαλτέζε, ο Ζαγκόρ και ο Τερματοφύλακας Γιατρός καταλαμβάνουν πλέον χώρους των πάγκων, ξυπνώντας στους μεγαλύτερους επισκέπτες του Παζαριού παιδικές αναμνήσεις.

Κατά τα άλλα υπήρχαν και φέτος πολλοί ενδιαφέροντες τίτλοι παλαιότερων βιβλίων κοινωνικής θεωρίας, στρατιωτικής ιστορίας και κλασικής λογοτεχνίας. Αξιοσημείωτη και η σταθερά μειωμένη, κατά τα τελευταία χρόνια, δυνατότητα εύρεσης λιβελογραφημάτων του πολιτικού μας χώρου (που διαβάζονται, ασφαλώς, για να προσφέρουν γέλιο και όχι επιχειρήματα πολιτικής ανάλυσης). Απομένουν πλέον ελάχιστα τέτοια cult διαμάντια όπως τα Δημήτρης Τσάτσος για πάντα τσάτσος, του αείμνηστου εκδότη της Ελεύθερης Ώρας Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, το «best seller» -αγνώστου σε μένα συγγραφέα- που φέρει τον τίτλο Τα σατανικά μηνύματα της rock ξεσκεπάζονται, καθώς και κάποιοι τίτλοι του Κώστα Μπαρμπή.

Μας λείπουν, βέβαια, αξέχαστα «έπη», που μπορούσε κανείς να βρει μέχρι πριν μερικά χρόνια στο Παζάρι, όπως τα Γιάννης Λάτσης, ο τελευταίος γκάνγκστερ και Μακάριος, αυτός κάλεσε τους Τούρκους στην Κύπρο, επίσης του Γρηγόρη Μιχαλόπουλου. Κρυφή ελπίδα των απανταχού βιβλιόφιλων του εθνικιστικού χώρου να εμφανιστούν προς μαζική πώληση κάποτε και τα βιβλία των εκδόσεων Ισοκράτης, με τις αντιφασιστικά Δεξιές αναλύσεις του πρώην αριστερού και μετέπειτα φανατικού μητσοτακικού δημοσιογράφου Γιάννη Βούλτεψη, του Γιώργου Καρατζαφέρη, του πρώην πασοκτζή και μετέπειτα φιλελεύθερου Δήμου Μπότσαρη και άλλων, παρομοίων προσανατολισμών, δημοσιολόγων, που χάρισαν στο παρελθόν μεγάλες δόσεις διασκέδασης στους αναγνώστες λιβελογραφόντας τίτλους όπως οι Πράσινη Κοκαϊνη, Η Λιάνη στηρίζει την Αλλαγή (συνοδευόμενο από γιγαντοαφίσες με φωτογραφίες προσωπικών στιγμών της συζύγου του πρώην πρωθυπουργού), Τα Λιονταράκια του Πράσινου Νεοφασισμού, και άλλα συναφή, που -σημειωτέων- οι αναγνώστες της (άκρας) Δεξιάς λάμβαναν υπόψη ως κανονικά βιβλία πολιτικής ανάλυσης.

Ωστόσο, ακόμη και χωρίς την υποστήριξη τέτοιων «έργων του οικουμενικού πνεύματος», το Παζάρι του Βιβλίου παραμένει ενδιαφέρον. Η ποικιλία των προσφερόμενων τίτλων είναι μεγάλη και καλύπτει σχεδόν όλα τα αναγνωστικά πεδία. Μοναδικό εμφανές αρνητικό σημείο της φετινής διοργάνωσης ήταν η χωροταξική τοποθέτηση των πάγκων. Δεν γνωρίζω αν συνέβη λόγω του μικρότερου συνολικού αποθέματος. Πάντως, η επιλογή των διοργανωτών να τοποθετήσουν τους πάγκους σαν την πίστα του επιτραπέζιου παιχνιδιού «Φιδάκι και Γκρινιάρης», σε πολύ μικρές αποστάσεις, με συνεχείς στροφές, δυσκόλευε την κίνηση και στρίμωχνε πολλούς επισκέπτες σε συγκεκριμένα σημεία του χώρου.

Η συνολική κίνηση των επισκεπτών, επίσης, έχω την αίσθηση ότι ήταν φέτος μικρότερη. Πέρα από την πρώτη εβδομάδα, κατά τις επόμενες μέρες ήταν εμφανώς λίγοι, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, εκείνοι που πέρασαν από τα ταμεία. Αυτό επηρέασε και την καθιερωμένη ενημερωτική δράση της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.

Εφόσον οι επισκέπτες ήταν λιγότεροι αναγκαστικά ήταν μικρότερη και η διανομή των ενημερωτικών μας φυλλαδίων. Ενδεχομένως να έπαιξε ρόλο σε αυτό και το τσουχτερό κρύο του φετινού Φλεβάρη. Η αλήθεια είναι ότι το αισθανθήκαμε μέχρι το κόκκαλο, εγώ με τον Αριστείδη, κατά την διάρκεια της διανομής των φυλλαδίων. Ο καιρός δεν βοήθησε τον μέσο αναγνώστη να κατέβη στο κέντρο και σε συνδυασμό με την οικονομική στενότητα φαίνεται ότι επηρέασε την κίνηση στο Παζάρι.  

Όπως και να έχει, αυτό ήταν και για φέτος. Να είμαστε καλά να επισκεφτούμε το Παζάρι και του χρόνου. Με συνεχή και αμείωτη αγάπη για τα βιβλία και τα περιοδικά.