Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ

        Η μάχη του καυστήρα ως σύμπτωμα διάλυσης της κοινωνικής συνοχής

                                                                                                   του Southman

Από τη μέρα που οι κοινές αυλές των σπιτιών έπεσαν θύματα της αντιπαροχής και στη θέση τους υψώθηκαν οι αθηναϊκές πολυκατοικίες προκειμένου να ικανοποιήσουν την ακόρεστη πείνα του μεταπολεμικού ελλαδικού φιλελευθερισμού για αστυφιλία, άρχισε ένας σιωπηλός μερικές φορές, πολύ πραγματικός όμως, πόλεμος: η ετήσια μάχη για το πετρέλαιο στον καυστήρα της πολυκατοικίας.Η επική αυτή μάχη δεν διεξάγεται εναντίον του κρύου, αν και θα έπρεπε. Δεν μπορεί δηλαδή κάποιος να την παρομοιάσει με τον πόλεμο που διεξάγεται (ή θα διεξαχθεί, όταν ο George R.R. Martin αποφασίσει επιτέλους να ολοκληρώσει τα βιβλία του) μεταξύ των ανθρώπων και των Άλλων στο A Song of Ice and Fire, μια πολύ περιορισμένη εκδοχή του οποίου είδαμε στην άθλια τελευταία σεζόν του Game of Thrones. Η μάχη γίνεται μεταξύ των ενοίκων για τα κοινόχρηστα και το πετρέλαιο που περιλαμβάνεται σε αυτά, με πεδία μαχών τις συνελεύσεις της πολυκατοικίας.

Κι αν κάποτε, στην αρχή ακόμη του μεταπολεμικού αστυφιλικού κύματος, μέχρι και την δεκαετία του ’80, υπήρχε μια φροντίδα της οργάνωσης του συλλογικού μας βίου στα τσιμεντένια κλουβιά με κανονισμούς που τηρούνταν, με νόμους που υποχρέωναν, ακόμη και με θυρωρούς στις εισόδους των πολυκατοικιών για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των κατοίκων, η συνέχεια ακολούθησε την καταστροφική πορεία της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης. Με την αρχή αυτής της μεταβολής να αποτελεί ένα από τα λάθη προοδευτικής ιδεοληψίας του ΠΑΣΟΚ, από τα μισά της δεκαετία του ’80 και έπειτα οι κανονισμοί χαλάρωσαν, οι θυρωροί εξαφανίστηκαν, όλα αφέθηκαν στην καλή διάθεση για συνεννόηση και συνεργασία των κατοίκων. Λίγα χρόνια αργότερα η είσοδος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στην Ε.Ε. συνοδεύτηκαν από την έκρηξη ενός παγκόσμια γενικευμένου ατομισμού στην δεκαετία του ’90, ο οποίος παρέσυρε στα μηδενιστικά τάρταρα του άκρατου ατομικιστικού υλισμού την ελληνική κοινωνία. Όμως, ακόμη και τότε (λίγα) λεφτά υπήρχαν. Η συμβίωση στις πολυκατοικίες συνέχιζε με την κεκτημένη ταχύτητα του παρελθόντος. Οι ονειρευόμενοι ότι ζούσαν το ιδεώδες της χλιδής νεοέλληνες εκείνης της εποχής κουκούλωναν, συνήθως, τα προβλήματα που υπέβοσκαν, με κινήσεις επιτηδευμένης οικονομικής μεγαλοψυχίας. Όλοι πλήρωναν και κάπως έτσι, μέσα στην εκσυγχρονιστικά φιλελεύθερη ανοιχτοχεριά, τα προβλήματα παρακάμπτονταν. Χωρίς, βέβαια, να λύνονται. Η παλαιότερη ελληνική αίσθηση της κοινότητας ψυχορραγούσε αλλά κανείς δεν έδειχνε να το προσέχει, μέσα στην παραζάλη των υλιστικών ονειρώξεων. 

Ώσπου ήρθε η εποχή των μνημονίων. Μετά η λιτότητα, οι περικοπές μισθών και συντάξεων, ο άθλιος Μητστοτάκης, ο κόβιντ, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η αύξηση των τιμών στα καύσιμα. Κυρίως, όμως, ο ελεεινός Τσίπρας, που για να κάνει το χατίρι των καπιταλιστών της ενέργειας έδωσε την νομική δυνατότητα να φεύγει ατομικά ο κάθε κάτοικος πολυκατοικίας από την κεντρική θέρμανση (διαβάστε το άρθρο του Σταμάτη στο τελευταίο τεύχος της Φανταστικής Λογοτεχνίας για την οικολογική διάσταση του θέματος) και να βάζει μεμονωμένο μπουρί φυσικού αερίου στο μπαλκόνι του. Ο «σοσιαλιστής» και αριστερός Τσίπρας ισοπέδωσε την δεσμευτική αξία των αποφάσεων της συνέλευσης. Ο κοινοτισμός της ελληνικής συμβίωσης γινόταν σμπαράλια και το αναρχικό χάος του ατομικισμού τρύπωνε στον οργανισμό των πολυκατοικιών. Τότε άρχισαν τα μεγάλα προβλήματα. Η πόλη ήταν ανοχύρωτη στο ανεξέλεγκτο χάος της φύσει ανεύθυνης ατομοκεντρικότητας.

Πριν ο Τσίπρας και το διεθνιστικό κυβερνητικό του σκυλολόι απορρυθμίσει με νεοφιλελεύθερη αυθαιρεσία τον πυρήνα της αστικής κοινοτικής μας συμβίωσης, οι ένοικοι, σχεδόν τελετουργικά, κάθε χρόνο επιδίδονταν σε «εχθροπραξίες», διαφωνώντας για τον αριθμό των λίτρων πετρελαίου που έπρεπε να μπουν στον καυστήρα, τον προμηθευτή από τον οποίον έπρεπε να παραγγελθούν, πότε θα έρχονταν, πώς θα παραλαμβάνονταν και θα ελέγχονταν και ένα σωρό άλλα πράγματα. Οι διαφωνίες αυτές είχαν όλα τα χαρακτηριστικά μιας πραγματικής μάχης, σύμπηξη συμμαχιών πριν τη μάχη (συνεννόηση μεταξύ ενοίκων για κοινή στάση στη συνέλευση), παράταξη, επίθεση και άμυνα, προώθηση και υποχώρηση, διεκδίκηση νίκης και (πολύ σπάνια) αποδοχή ήττας, αλλά και συμβιβασμούς. Φυσικά υπήρχαν «χτυπήματα», αλληλοκατηγορίες για νεφελώδεις συμφωνίες που ίσως απέφεραν και κάτι «έξτρα» σε αυτόν που έκλεισε τη συμφωνία, φωνές και μερικές φορές ηχηρές αποχωρήσεις. Στο ρόλο του «στρατηγού» της μιας πλευράς, ο διαχειριστής ή ο εκπρόσωπος της διαχειριστικής εταιρίας, που προσπαθούσε να συγκεντρώσει γύρω του κάποιους από τους ενοίκους για να καταφέρει να ολοκληρώσει τη διαδικασία, με τις λιγότερες δυνατές «απώλειες». Κάθε μάχη συνεχιζόταν και μετέπειτα, με αψιμαχίες. Ένοικοι που απαιτούσαν να βρίσκονται και αυτοί κατά την παράδοση του πετρελαίου και προσπαθούσαν να συντονιστούν με τους προμηθευτές, πηγαδάκια στην είσοδο ή σε κάποιο κοινό χώρο του ορόφου, όπου η ένταση της φωνής ήταν τέτοια που να ακούγεται «στρατηγικά» σε όλη την πολυκατοικία, ένοικοι που έψαχναν αγωνιωδώς το καταστατικό της πολυκατοικίας ή τους ισχύοντες νόμους για να βρουν τρόπους να έχουν μικρότερη συμμετοχή, επιστρατεύοντας ακόμα και λογιστές κ.α.

Ο νόμος του Τσίπρα για την αυθαίρετη απελευθέρωση του εκάστοτε ξεχωριστού διαμερίσματος από την κεντρική θέρμανση σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα γνωρίσματα της μνημονιακής πραγματικότητας έκαναν αυτές τις εχθροπραξίες ακόμα πιο έντονες και «αιματηρές». Η συνεχώς αυξανόμενη τιμή του καυσίμου, που επηρεαζόμενη από τα κερδοσκοπικά παιχνίδια των διεθνών και εγχώριων τοκογλύφων, με πρόσχημα σημαντικά ή ασήμαντα διεθνή γεγονότα (πραγματικά περιμένω κάποια στιγμή να ανέβει η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης γιατί αυξήθηκε η τιμή της τυρόπιτας στο κυλικείο των διυλιστηρίων ή κάτι τέτοιο, ας πούμε) έφτασε σε δυσθεώρητα ύψη και προκάλεσε περαιτέρω τριβές. Αλλά και η όλο και αυξανόμενη «αποχώρηση» των «πολεμιστών» από τις μάχες, δηλαδή η απόφαση ενοίκων να αποχωρήσουν από την κεντρική θέρμανση και να ζητήσουν να κλείσουν τα καλοριφέρ τους ώστε να ζεσταίνονται με ηλεκτρικές σόμπες, air – condition, τζάκια, μαγκάλια ή fireball ξόρκια, ή η εγκατάσταση συστημάτων αερίου για ξεχωριστή θέρμανση ανά διαμέρισμα, άφησε λιγότερους ενοίκους να μοιραστούν τα έξοδα  της κοινής θέρμανσης. Αυτές οι εξελίξεις έκαναν τις μάχες να μετατραπούν σε ομηρικές, σε σειρές μονομαχιών μεταξύ ηρώων που πολεμούν ενώ οι γύρω τους παρατηρούν και εν πολλοίς αδιαφορούν ή δεν εμπλέκονται σε αυτές.

Μια τρίτη, ξεχωριστή, συνθήκη είναι η όλο και αυξανόμενη αποελληνοποίηση της πολυκατοικίας, όταν πια στην πολυκατοικία κατοικούν όλο και περισσότεροι μη Έλληνες, μια απτή πραγματικότητα ειδικά πολλών πολυκατοικιών του κέντρου των Αθηνών. Αν και κάποιοι από τους μη Έλληνες μετανάστες που ζουν στις πολυκατοικίες είναι άτομα με οικογένειες, με δουλειές και με ζωές στην Ελλάδα, που ενδιαφέρονται με κάποιον τρόπο για την διαβίωση και την καθημερινότητα και τη δική τους και των άλλων ενοίκων και προσπαθούν να συνεννοηθούν, ένα μεγάλο, πολύ μεγάλο, ποσοστό αυτών είναι εντελώς αδιάφοροι, απασχολημένοι με δραστηριότητες στα όρια της νομιμότητας, ή απλά λαθροβιούν με ψεύτικα ονόματα, μη ενδιαφερόμενοι καθ’ οιονδήποτε τρόπο για λογαριασμούς, χρέη, υποχρεώσεις κ.α. που δεν έχουν σκοπό να πληρώσουν ποτέ και θα αποφύγουν οριστικά όταν εξαφανιστούν μια νύχτα. Βέβαια, θα ήταν παράλειψη να μην γίνει λόγος για πολυκατοικίες όπου δεν κατοικούν πια καθόλου Έλληνες, όπως στην Κυψέλη, τα Πατήσια και άλλες κεντρικές συνοικίες, οι οποίες είναι απλά προκεχωρημένα φυλάκια της παγκοσμιοποίησης.

Όλη αυτή η κατάσταση που περιγράψαμε είναι ενδεικτική της διάλυσης, της κονιορτοποίησης της κοινωνικής συνοχής της νεοελληνικής κοινωνίας. Μια δράση που θα έπρεπε να αποτελεί την κορυφαία κοινοτιστική διαδικασία, την συνεννόηση των ενοίκων για την αμυντική θωράκιση των ιερών και όσιων, δηλαδή των σπιτιών και των οικογενειών τους από τον κοινό εχθρό, το κρύο, μετατρέπεται σε μια επίδειξη ατομικισμού, αντικοινωνικής συμπεριφοράς και νεοελληνικής κουτοπονηριάς. Στην Ιστορία, κάθε φορά που οι κάτοικοι ενός τόπου αντί να συστρατευθούν εναντίον του κοινού εχθρού, έβλεπαν τα δικά τους συμφέροντα και τρόπους να αποφύγουν τη μάχη, ερχόταν η ήττα και η καταστροφή. Δυστυχώς, αν οι νεοέλληνες δεν μπορούν και δεν θέλουν να συνεννοηθούν για την περάτωση απλοϊκά διαδικαστικών θεμάτων της πολυκατοικίας, πώς να περιμένουμε ότι θα έχουν τη διάθεση και την ικανότητα να συνεννοηθούν σε πολύ σημαντικότερα εθνικά και κοινωνικά θέματα;

Η πολυκατοικία έχει χαρακτηριστεί πολλάκις ως «μικρογραφία» της ελληνικής κοινωνίας. Έτσι έχει απεικονιστεί και σε ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου (π.χ. το αριστουργηματικό «Στουρνάρα 288» και το «Λαός και Κολωνάκι»), όταν οι πολυκατοικίες ήταν ακόμα ένα νέο φαινόμενο, έτσι έχει χαρακτηριστεί και από συγγραφείς και δημοσιογράφους στα χρονογραφήματά τους, έτσι την ξέρουμε και εμείς από την εμπειρία μας από παιδιά. Κάποτε, οι κοινωνικοί διαχωρισμοί, καίτοι πάντα υπαρκτοί, ξεπερνιόνταν για το κοινό καλό, την θέρμανση, δηλαδή επί της ουσίας την επιβίωση της κοινότητας που την κατοικούσε. Σήμερα, με την πλήρη διάλυση των κοινωνικών δεσμών, ακόμα και αυτή η κοινωνική πρακτική έχει απαξιωθεί. Ένα ακόμα σημείο των καιρών και ένα ακόμα καμπανάκι μιας εξαρθρωμένης κοινωνίας.

«Ο Χειμώνας Έρχεται» - “Winter is Coming”. Η περίφημη ατάκα του A Song of Ice and Fire που τονίζει την ανάγκη ενός αρραγούς μετώπου μπροστά σε έναν αναπόφευκτο εχθρό, είναι και ένα σάλπισμα πολέμου για την πολυκατοικία, για όλη την ελληνική κοινωνία, για ό,τι έχει μείνει τέλος πάντων από αυτή. Ίσως τελικά να υπάρχει ένας παραλληλισμός μεταξύ της μάχης του πετρελαίου και των πολέμων στην επική αυτή σειρά μυθιστορημάτων. Όπως ακριβώς και οι διάφορες έριδες των εγωκεντρικών ευγενών του Westeros τους κάνουν να ξοδεύουν τους πόρους τους σε μεταξύ τους συγκρούσεις ή να απομονώνονται και να αδιαφορούν για τον κοινό εξωτερικό εχθρό που επιζητεί την απόλυτη καταστροφή τους, έτσι και οι σύγχρονοι ένοικοι της πολυκατοικίας αρνούνται να θέσουν τον εγωισμό τους στην άκρη για να υπηρετήσουν, έστω και ελάχιστα, την μικρή κοινότητά τους. Και το πληρώνουν ήδη ακριβά.