Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ

                Το Stand-up Comedy ως Δούρειος Ίππος του Αμερικανισμού

                                                                                                   του Αχιλλέα

Δεν ξέρω αν είμαι αφοριστικός αλλά το stand-up comedy μου μοιάζει με μία ακόμη έκφραση της μεταμοντέρνας παρακμής. Η «προσωπική έκφραση» και η «καλλιτεχνική ελευθερία» εκφράζονται πλέον με την μορφή της φιλελεύθερης Αμερικανικής ηγεμονίας, η οποία μεταμφιέζει την αντικοινωνικότητα σε πολιτισμό και την ψυχική αδυναμία σε ηθική ανωτερότητα. Όσες φορές έχω παρακολουθήσει τέτοιες παραστάσεις καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το περιεχόμενο του σύγχρονου stand-up κυμαίνεται μεταξύ εφηβικών αναφορών, δήθεν κοινωνικών παρατηρήσεων και ενός μόνιμου – υποδόριου - μίσους προς κάθε τι που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι μίας εθνικής ταυτότητας. Ο «εξυπνακισμός» και η διαρκής ειρωνεία των συντελεστών του stand-up λειτουργούν ως προμετωπίδα. Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι εκφραστές του στηρίζουν θέσεις του πολιτικού χώρου της φιλελεύθερης Αριστεράς/κεντροαριστεράς (αν και δεν θα μου κάνει εντύπωση η δυνητική εμφάνιση και νεοδεξιών εκδοχών στο προσεχές μέλλον). Οι ίδιοι στέκονται απέναντι σε κάθε μορφή μη πολιτικά ορθής θέασης, και ταυτόχρονα είναι εθισμένοι στη δημόσια αποδοχή, όπως και στην επιβολή της «τοξικής ευαισθησίας». Ας μου επιτραπεί ο όρος, καθώς έχουμε ακούσει πάρα πολλά περί «τοξικής αρρενωπότητας».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση της κωμικής παράστασης «Πες το Ψέματα», όπου το αρχικό line-up απαρτιζόταν αποκλειστικά από άνδρες. Αντί να αντιμετωπιστεί το γεγονός με μια στοιχειώδη σοβαρότητα ή και με μια δόση χιούμορ (μιας και υποτίθεται πως μιλάμε για χιουμορίστες), εννέα γυναίκες stand-up comedians τοποθετήθηκαν δημόσια μιλώντας για το τι «θα μπορούσαμε να κάνουμε καλύτερα ως κοινωνία».[i] Το αποκορύφωμα; Κάποιοι από τους άνδρες συμμετέχοντες απολογήθηκαν δημόσια και διευκρίνισαν ότι διαχωρίζουν τη θέση τους![ii] Μια απολογία που θυμίζει τους Πουριτανούς της Αγγλοσαξονικής παράδοσης, οι οποίοι ομολογούσαν τις αμαρτίες τους ενώπιον της κοινότητας ζητώντας συγχώρεση.[iii] Οι ίδιοι έπρατταν το παραπάνω καθώς γνώριζαν ότι η αρχαία Εκκλησία όντας μικρή σε μέγεθος, όντως, έκανε κάτι παρόμοιο έτσι ώστε να υπάρχει αλληλοσεβασμός και συνοχή ανάμεσα στα (τότε) ελάχιστα ανά τον κόσμο μέλη της. Αλλά εκείνοι το έπρατταν εντός ενός παραδοσιοκρατικού, θρησκευτικού πλαισίου, βασιζόμενοι σε αιώνιες μεταφυσικές αλήθειες, ενώ σήμερα το βλέπουμε να εκτυλίσσεται εντός ενός μεταμοντέρνου, φιλελεύθερου πλαισίου, όπου η ίδια η έννοια της κοινότητας όχι απλά δεν υπάρχει, αλλά έρχεται σε άμεση αντίθεση με  την ατομοκεντρικότητα, η οποία αποτελεί το βασικό πυρήνα της ιδεολογίας του. Το αποτέλεσμα; Ένα θέαμα που όχι μόνο δεν είναι αστείο, αλλά αγγίζει τα όρια της παθολογίας και του γκροτέσκου.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα ελληνικά «φιντάνια» του είδους, δεν έκαναν τίποτα παραπάνω από το να μιμηθούν μηχανικά τα, ακόμη πιο ανούσια, stand-up των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Αυτή η κακή μίμηση, η οποία είναι άψυχη, άνευ ρυθμού και ουσίας, εντάσσεται πλήρως στην κουλτούρα της σύγχρονης Αγγλόσφαιρας – μιας κουλτούρας που θεμελιώνεται όχι στην δημιουργία αλλά την κατανάλωση.

Η γενιά των millenials (ας συγχωρεθεί η χρήση του ανόητου όρου, τον χρησιμοποιούμε για λόγους συνεννόησης) μοιάζει να έχει γαλουχηθεί εντός αυτού του πολιτισμικού λαβυρίνθου. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Νευρωτικοί, «ευαίσθητοι», με έτοιμα «προκατασκευασμένα» τσιτάτα περί «προόδου», αλλά, ταυτόχρονα, σαστισμένοι απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή προβλήματος. Μία γενιά που είναι πρόθυμη να «παλέψει» διαδικτυακά μέσω του X (Twitter), αλλά ανίκανη να βγει στον δρόμο για να διεκδικήσει τα βασικά. Γκρινιάρηδες και ειρωνικοί – μια γενιά εξοικειωμένη με την εικονική σύγκρουση και τρομοκρατημένη από την ανθρώπινη επαφή. Ακόμη και την ιδιαίτερα καλοπροαίρετη.

Από ότι φαίνεται το οριστικό χτύπημα στην κοινωνική συνοχή (ή σε ότι είχε απομείνει από αυτήν) δόθηκε κατά την περίοδο του εγκλεισμού λόγω της COVID-19. Ο κόσμος δεν «διασυνδέθηκε» μέσω της τεχνολογίας, όπως ευαγγελίστηκαν οι θιασώτες της. Το αντίθετο. Εκεί δόθηκε το τελειωτικό χτύπημα. Εκεί ήταν που ανέβηκε κατακόρυφα η «κατανάλωση» κάθε ανόητης, καθώς πρέπει, νεοαμερικανικής μπούρδας. Μια από αυτές ήταν και η stand-up κωμωδία.

Οι, περισσότεροι, άνθρωποι καθηλωμένοι μπροστά από οθόνες, άκουγαν κάθε απίθανο διαδικτυακό τύπο να «κάνει πλάκα» ή να «σχολιάζει την επικαιρότητα», ενώ οι ίδιοι είχαν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Δεν αποτελεί, λοιπόν, έκπληξη ότι το stand-up και τα podcasts έγιναν τα νέα είδη «συντροφιάς» μέσα σε έναν κόσμο που πλέον δεν ήξερε πώς να κάθεται σε μία παρέα χωρίς οθόνες αλλά και «συμβατές με την επικρατούσα τάση της εποχής» αποστάσεις.

Τελικά οι διαχειριστές της εξουσίας του παγκόσμιου φιλελευθερισμού πέτυχαν με μοχλό το αμερικανικό υπόδειγμα αυτό που δεν κατάφερε καμία εξουσία και κανένας άλλος λαός στο παρελθόν. Να ενσωματώσουν ολόκληρη την εμπειρία της κοινότητας εντός της οικίας τους!! Τεράστιες καφετιέρες ώστε να μη χρειαστεί ποτέ να πάνε σε ένα καφενείο. Πελώριες τηλεοράσεις για να μη χρειαστεί να πάνε ποτέ σε κινηματογράφο. Ευμεγέθη ψυγεία για να περιορίσουν ακόμα και την επαφή με τον μπακάλη της γειτονιάς τους (και αυτό εφόσον ζουν σε γειτονιά). Γιγαντιαία σούπερ μάρκετ που ενσωματώνουν ακόμη και καταστήματα ρούχων, δισκοπωλεία και βιβλιοπωλεία. Και βέβαια οθόνες! Ακόμη θυμάμαι να βλέπω για πρώτη φορά αμερικανικά αυτοκίνητα με ενσωματωμένες οθόνες στα πίσω καθίσματα!! Υποθέτω ότι εάν δεν υπήρχαν αυτές οι οθόνες, ίσως, η οικογένεια που βρισκόταν εντός του οχήματος θα αναγκαζόταν να μιλήσει μεταξύ της. Και μπορεί να μην υπάρχει κάτι πιο τρομακτικό για κάποιον κάτοικο της Αγγλόσφαιρας από αυτό!

Αυτή λοιπόν η χυδαία αντικοινωνικότητα, η εσωτερίκευση των πάντων, η μυστικοπάθεια, το όνειρο της πλήρους αυτονόμησης, έφτασε να γίνει πρότυπο για όλον τον υπόλοιπο πλανήτη. Κι έτσι καταλήξαμε, μέσω του εγκλεισμού και της ψηφιοποίησης της ζωής, να βιώνουμε τις ανθρώπινες σχέσεις και το χιούμορ με τον πιο απονεκρωμένο και άψυχο τρόπο. Μέσω των podcasts, των streams, και των μαζικών stand-up παραγωγών.

Το stand-up comedy δεν είναι απλώς ανούσιο. Είναι ακόμη μία εκδοχή του εκφυλισμένου weltanschauung της αμερικανικής διαστροφής. Μια «εξομολόγηση» πίστης στους θεούς του Φιλελευθερισμού. Γιατί όχι και στον πρίγκιπα αυτού του κόσμου. Τον Μαμωνά. Μία πίστη άνευ πίστης, άνευ κοινότητας, και άνευ Θεού. Είναι η ειρωνική ψευδοεπανάσταση μιας γενιάς που έχει ξεχάσει πώς να συνεννοείται μεταξύ της – έστω και για τα βασικά -  και έχει μάθει μόνο να αυτοσαρκάζεται, καθώς εάν έπαιρνε την ζωή της στα σοβαρά θα ένιωθε ότι το βάρος της πραγματικότητας θα ήταν αρκετό για να την συνθλίψει.

Διότι, ας μην γελιόμαστε. Οι αριστεροί-φιλελεύθεροι του σήμερα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ομάδα νέο-πουριτανών. Θιασώτες μιας νέας «θρησκείας». Η οποία από την μία δεν πιστεύει σε μεταφυσικές αλήθειες αλλά από την άλλη, σε περίπτωση όπου κάποιος «παραβεί» κάποιον από τους (υποτιθέμενους) ουμανιστικούς της κανόνες, οφείλει να απολογηθεί δημοσίως. Ο stand-up κωμικός, ο influencer είναι ο νέος «ιερέας» της γενιάς μας — και η δουλειά όλων των παραπάνω είναι μία. Να μας υπενθυμίζουν ότι «ο Θεός έχει πεθάνει» και την θέση του έχει πάρει, πλέον, το “content”.

---

[i] https://www.news247.gr/politismos/theatro/ennea-ginaikes-stand-up-comedians-stin-ellada-katangelloun-kati-pou-den-einai-katholou-asteio/

[ii] https://www.protothema.gr/culture/article/1591973/pes-to-psemata-suggnomi-se-osous-kai-oses-stenohorisame-i-athela-mas-prosvalame-dilonoun-oi-dimiourgoi-tis-parastasis/

[iii] https://airbornelamb.gitbooks.io/techie-pastor/content/seminary-papers/puritan-views-on-church-discipline-and-forgiveness.html?utm_source=chatgpt.com